شمال نیوز : زبان از اصلی‌تر‌ین ابزار‌های ارتباط در دنیای امروز است و نقص در آن به جنبه‌های مختلف زندگی فرهنگی و اجتماعی لطمه می‌زند.

به گزارش شمال نیوز ، «لهجه» یا «زبان‌بودن»، شاخص‌های نقش‌آفرینی زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی مازندران، وضعیت کنونی اثر‌گذاری فرهنگی و اجتماعی و علاقه عمومی به زبان مازندرانی، جا‌های خالی نهادینه‌شدن زبان مازندرانی در زندگی فرهنگی و اجتماعی و ارائه‌راهکار‌های پیشنهادی برای نقش‌آفرینی بیشتر زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی از موضوع‌های مطرح‌شده در میزگرد "ابعاد نقش‌آفرینی زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی مازندران" با حضور حجت‌الله حیدری کارشناس فرهنگی و دارنده چند جلد کتاب و مقاله، رحمت‌الله حسن‌پور شاعر و مؤلف کتاب و استاد دانشگاه و مشاور سابق مدیر‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران، جواد لطفی‌نوذری دکتری فرهنگ و زبان باستانی و مدرس و مترجم و گفت‌وگو با فردوس آقا‌گل‌زاده استاد‌تمام گروه زبان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس بود.

* دست‌کم‌گیری زبان تبری تیشه بر ریشه فرهنگ مازندرانی است

استاد‌تمام گروه زبان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در شهرستان ساری با اشاره به اینکه با اطمینان‌خاطر و شواهد علمی بین‌المللی قابل قبول زبان‌شناسی و دیدگاه‌های صاحب‌نظران، ما دارای زبان مازندرانی هستیم، گفت: توجه به ابزار‌های دانش زبان‌شناسی شامل سیستم واجی، آوایی، صرف، نحو، دستور زبان و معنا‌شناسی بیانگر وجود زبان مازندرانی هستیم.

 
فردوس آقا‌گل‌زاده با بیان اینکه زبان از نظر فرهنگی ابزار هویتی است و زبان ابزار انسجام، وحدت‌آفرین و هویت‌ساز است، افزود: گستره جغرافیایی زبان مازندرانی در استان مازندران، گلستان، شهمیر‌زاد استان سمنان، بخش زیادی از استان تهران در لشگرک، فشم، فیروز‌کوه، دماوند، آب‌علی، آب‌اسک و طالقان هم جغرافیایی این زبان را تشکیل می‌دهند.

وی از غنای فرهنگی بیشتر زبان مازندرانی در بین سایر زبان‌های کشور خبر داد و خاطر‌نشان کرد: آفت‌ها و آسیب‌های زبان مازندرانی باید شناسایی و برای بر‌طرف‌کردن آن برنامه‌ریزی کرد.

مؤلف کتاب «زبان مازندرانی(طبری)، توصیف زبان شناختی(تحقیق میدانی و اطلس زبانی)» که در سال 1395 به عنوان کتاب برتر سال انتخاب شد و 21 کتاب دیگر را نیز تألیف کرد، دستور زبان را یکی از نظام‌های زبان مازندرانی ذکر کرد و با اشاره به اینکه لهجه‌های مختلف زبان مازندرانی قادر به فهم یکدیگر هستند و دستور زبان مشترک دارند، اظهار کرد: زبان مازندرانی و لهجه‎های آن دارای دستور زبان مشترک هستند ولی در واژگان، آوا یا واج تفاوت‌هایی دارند.

مؤلف 140 مقاله علمی زبان‌شناسی، دست‌کم‌گیری زبان مازندرانی را مورد انتقاد قرار داد و آن را تیشه بر ریشه فرهنگ مازندرانی توصیف کرد و افزود: به همدیگر سفارش کنیم که به زبان خودمان صحبت کنیم و نقش خانواده، آموزش و پرورش، رادیو و تلویزیون محوری است و برنامه‌های جذاب محلی بیشتر و زبان به‌کار‌رفته در آن هم اصیل‌تر باشد.

* زبان مازندرانی از خرده‎زبان‌های در خطر مرگ است

عضو انجمن زبان شناسی ایران، عضو انجمن زبان و ادبیات انگلیسی ایران، عضو انجمن زبان و ادبیات فارسی، عضو انجمن نقد ادبی ایرانی، عضو هیأت تحریریه مجله پژوهش‌نامه زبان شناختی، عضو هیأت تحریریه مجله پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی و عضو هیأت تحریریه مجله جستارهای زبانی به نقش اساسی رادیو و تلویزیون در تقویت زبان مازندرانی اشاره کرد و با بیان اینکه مجریان و دست‌اندر‌کار ان صدا و سیما از جملات اصیل‌تر مازندرانی استفاده کنند و از قبل مطالعه داشته باشند، افزود: منابع زبان مازندرانی به اندازه کافی وجود دارد و برای اجرایی‌شدن آن باید فرهنگ‌سازی مناسب استفاده عمومی از آن، توسط دستگاه‌های متولی اجرایی شود.

وی که هدایت، راهنمایی و مشاوره 109 پایان‌نامه و رساله در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری را انجام داد با اشاره به اینکه آنچه در کوچه و بازار وجود دارد، زبان است و مردم لازم نیست دستور زبان مازندرانی را بخوانند و دستگاه‌های متولی با برگزاری سمینار‌ها، میزگرد‌ها و برنامه‌های مختلف اقدام به ترویج زبان مازندرانی کنند، گفت: زبان مازندرانی در یونسکو از خرده‎زبان‌های در خطر مرگ است و باید همه‌جانبه و به موقع برای احیای زبان مازندرانی اقدام کنیم.

*فارسی‌زدگی اشعار امروز تبری

کارشناس اشعار تبری در میزگرد "ابعاد نقش‌آفرینی زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی مازندران" که در دفتر خبرگزاری فارس استان مازندران تشکیل شد با اشاره به اینکه استقبال گسترده عمومی از برنامه «دل‌گپ» بیانگر علاقمندی مردم به زبان تبری است، گفت: از 50 سال پیش فرهنگ‌نامه مازندرانی را آغاز کردم و تا زمانی که ریشه یک واژه را پیدا نکردم در واژه‌نامه استفاده نشد و حدود 60 هزار واژه را ‌آماده چاپ دارم که با موانع مالی روبرو شده است.

حجت‌الله حیدری با بیان اینکه لغت‌های مرده زیادی داریم ‌و برخی واژه‌های مرتبط با کوچ و دامداری فراموش شدند و از سال 1331 به زبان تبری غزل می‌گفتم و در قالب‌های مختلف هم شعر تبری دارم، افزود: «پچک‌سوت» را برای بیان اشعار به وجود آوردم و اشعار تبری امروز ما، فارسی‌زده است و این فارسی‌زدگی در نحو، لهجه و گویش‌های تبری ما هم وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه به‌جای تولید زیاد اشعار تبری باید به کیفیت اشعار تبری توجه شود و زبان تبری کنونی به دلیل فارسی‌زده‌بودن برای آموزش در مدارس آموزش داده نشود، خاطر‌نشان کرد: زبان تبری اصیل برای شعر، لطیف‌تر و توانا‌تر از زبان فارسی است و درد من آن است کسانی که نمی‌داند شعر وزن دارد یا نه، چطور اقدام به ترجمه آن می‎کند.

حیدری با بیان اینکه شعر مازندرانی مطلقا هجایی نیست و ما پیشینیان علمی زبان تبری، رسم‌الخط، منابع،کتابت و نوشته برای تطبیق آن را نداریم، افزود: اشتراک واژه‌ای زبان تبری با سایر لهجه‌ها، بیانگر غنی‌بودن زبان تبری است.

* سرعت توجه به زبان تبری اندک است

رئیس سابق ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان‌های مازندران نیز در میزگرد "ابعاد نقش‌آفرینی زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی مازندران" که در دفتر خبرگزاری فارس استان مازندران تشکیل شد با اشاره به اینکه زبان وسیله‌ای برای بیان مفاهیم است و هنگامی که نفر سومی به گفت‌وگوی دو نفره وارد شود و معنای گفت‌وگو را نفهمد با زبان سر‌و کار داریم، گفت: در حال حاضر بیشتر با زبان فارسی صحبت می‌کنیم و کسی زبان تبری خالص صحبت نمی‌کند.

رحمت‌الله حسن‌پور با بیان اینکه متولیان فرهنگی توجه لازم به زبان تبری ندارند و به صورت تفریحی به آن نگاه می‌کنند، افزود: سرعت توجه به زبان تبری اندک است و مسؤولان باید توجه به زبان تبری را از خودشان آغاز کنند و در استان‌های دیگر برای معرفی نخبگان آن استان هزینه می‌شود ولی در استان مازندران برای معرفی استان‌های دیگر هزینه می‌شود.

وی به اهمیت زبان به عنوان ابزار فرهنگی، ارتباط در خرده‌فرهنگ‌ها و تقویت فرهنگ مشترک اشاره و خاطر‌نشان کرد: رغبتی برای توسعه زبان تبری وجود ندارد و استفاده از زبان مازندرانی را برای لودگی و زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی و جدی تلقی می‌کنند و بر عدم اختصاص داوری اشعار تبری به افراد کار‌بلد منتقدم و ارزیابی از اشعار و زبان تبری را کارشناسی نمی‌دانم.

*لزوم تغییر رویکرد مدیران فرهنگی به زبان

محقق، مترجم و استاد دانشگاه در میزگرد "ابعاد نقش‌آفرینی زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی مازندران" که در دفتر خبرگزاری فارس استان مازندران تشکیل شد با اشاره به اینکه رایج‌تر ین تعریف زبان را می‌توان مجموعه‌ای نظام‌مند دارای قواعد آوایی و دستوری در کنار واژه‌ها با یک سیستم ارتباطی را تشکیل می‌دهد که برای گروهی از مردم قابل فهم است، دانست، گفت: افرادی که از بیرون از مجموعه وارد زبان شوند باید به آموزش آن نیاز داشته باشند تا در قالب تعریف زبان بگنجد.

جواد لطفی‌نوذری با بیان اینکه سیستم گفتار زبان، لهجه و گویش دارای دو معیار زبانی و غیر‌زبانی است، افزود: زبانی که در مرز جغرافیایی قرار دارد، یک زبان است و بقیه به عنوان گویش آن زبان مطرح هستند.

وی با اشاره به اینکه زبان خود را ترمیم می‌کند و فرهنگ آموختنی است، خاطر‌نشان کرد: برای حفظ زبان معیار که دنیا با آن ما می‌شناسد و نیز برای تداوم خرده‌فرهنگ‌ها هم تلاش کنیم.

لطفی‌نوذری خواستار تغییر رویکرد مدیران فرهنگی به زبان شد و به جای اینکه سیاست ما فرهنگی باشد، فرهنگ ما بیشتر سیاسی است و نگاه به بزرگان فرهنگ تبری باید متفاوت‌تر از امروز باشد، اظهار کرد: زبان تبری در عرصه‌های مختلف می‌تواند عرض‍‌اندام کند و در جلسات و برنامه‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد و زبان تبری دستور زبان دارد ولی مکتوب نیست و به صورت بخش‌نامه‌ای نمی‌توان به توسعه دستور زبان کمک کرد و حرکت مردمی در قالب سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالیت‌های عمومی لازم است.

* خوراک‌دهی علمی زبان تبری باید از دانشگاه به سطح جامعه هدایت شود

حقوق‌دان، شاعر، محقق و عضو تبری‌سرایان مازندران در میزگرد "ابعاد نقش‌آفرینی زبان تبری در زندگی فرهنگی و اجتماعی مازندران" با اشاره به اینکه در ابتدا، زبان تصویری و سپس واج مورد استفاده قرار گرفت و اگر فرانسه در جنگ دوم جهانی جهانی شکست نمی‌خورد زبان بین‌المللی فرانسه و نه انگلیسی داشتیم و اگر از زبان مازندرانی انتظار بین‌المللی‌شدن داشته باشیم، باطل است، گفت: در ابتدا باید بدانیم که از زبان چه انتظاری داریم و شناخت گذشته و پیشینه و راه‌گشای آینده، انتظارات ما از زبان است.

علی بوداغی با بیان اینکه زبان به ما هویت می‌دهد و آنچه که می‌توانیم انجام دهیم آن است که زبان را به عنوان هویت قومی زنده‌ نگهداریم، افزود: خوراک‌دهی فرهنگی باید مورد توجه باشد که در غرب توسط دانشگاه انجام می‌شود ولی بزرگانی مانند ابو‌علی سینا و پیروی و دیگر بزرگان ما، خود‌ساخته بودند.

وی با بیان اینکه هنگامی که در گذشته «دهاتی» فحش، سخن سخیف و یا تمسخر‌آمیز بیان می‌شد به شاکله فرهنگی و زبان آنان هم توهین می‌شد و قدرت مانور نداشتند، خاطر‌نشان کرد: خوراک‌دهی علمی زبان تبری باید از دانشگاه آغاز و به سطح جامعه هدایت شود که در حال به صورت بر‌عکس انجام می‌شود و دپارتمان دستورالعمل زبان تبری تشکیل شود و با دعوت از افراد فرهیخته و به منظور نهادینه‌کردن زبان تبری مورد استفاده قرار گیرد.

* تقویت سیاست‌گذاری‌های دولتی و نوع نگرش عمومی به زبان تبری

به نظر می‌رسد محتوا و منابع لازم برای استفاده بهینه و گسترده‌تر از زبان تبری در استان مازندران و شهر‌های دارای این زبان وجود دارد و کم‌رنگ‌بودن آن را می‌توان در سیاست‌گذاری‌های دولتی و نوع نگرش عمومی به زبان تبری نگاه کرد.

گام نخست و اثر‌گذار در فرهنگ‌سازی برای روی‌آوری به رفتار اجتماعی و فرهنگی را می‌توان در تبلیغات مشاهده کرد و زبان مازندرانی می‌تواند در رسانه ملی با گستره مخاطبان عام و خاص، رسانه‌های مجازی و نوشتاری، سیاست‌های فرهنگی و تلاش برای استواری و متانت استفاده از آن در جامعه با حضور سازمان‌های مردم‌نهاد و همکاری اساتید و فعالان این عرصه مورد توجه قرار گیرد. / فارس

22