حسین مهدی‌تبار - ترکیه به یکی از مهم‌ترین بازیگران قدرت در سوریه تبدیل شده است پس از آن که مخالفان در ماه گذشته بشار اسد را سرنگون کردند و حکومت پنجاه ساله خانواده او به پایان رسید.ترکیه که عضو ناتو است، اکنون در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند بر آینده سوریه از جنبه‌های دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی تأثیر بگذارد.

چرا ترکیه اهمیت دارد؟ ترکیه که مرز 911 کیلومتری با سوریه دارد، از مهم‌ترین حامیان گروه‌های مخالف بود که تحت پرچم ارتش ملی سوریه در طول 13 سال شورش علیه اسد می‌جنگیدند. این کشور در سال 2012 روابط دیپلماتیک خود را با دمشق قطع کرد. ترکیه بزرگ‌ترین میزبان پناهندگان سوری است که از جنگ داخلی فرار کرده‌اند و حدود 3 میلیون نفر را پذیرفته است و همچنین نقطه اصلی ورود کمک‌ها به سوریه است.

از سال 2016، ترکیه با همکاری متحدان سوری خود چندین عملیات نظامی فرامرزی علیه نیروهای کرد مستقر در شمال شرق سوریه انجام داده است که آن‌ها را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند. دولت جدید سوریه که تحت رهبری هیات تحریر الشام (HTS) قرار دارد، یک گروه سابق وابسته به القاعده است، نسبت به آنکارا دیدگاه مثبتی دارد.

ترکیه در سوریه چه می‌خواهد؟

با روابط قوی خود با رهبری جدید سوریه، ترکیه امیدوار است از تجارت و همکاری‌های فزاینده در زمینه‌های مختلف مانند بازسازی، انرژی و دفاع بهره‌برداری کند. افت اسد فرصت جدیدی برای آنکارا فراهم کرده است تا سعی کند حضور واحدهای کرد حزب کارگران کردستان (PKK) را در مرزهای خود پایان دهد.

آنکارا یگان‌های مدافع خلق (YPG) را که به عنوان شاخه‌ای از PKK شناخته می‌شوند، تهدیدی برای امنیت خود می‌داند و از زمان 1984 این گروه در حال مبارزه با دولت ترکیه است. ترکیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا این گروه را به عنوان یک گروه تروریستی می‌شناسند. نیروهای یگان‌های مدافع خلق (YPG) رهبری ائتلاف نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) را بر عهده دارند که شریک اصلی ایالات متحده در مبارزه با داعش است و بخش‌های زیادی از شمال شرق سوریه را تحت کنترل دارد.

حمایت طولانی‌مدت واشنگتن از گروه‌های کرد باعث تنش با آنکارا شده است، اما وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، گفته است که معتقد است رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، رویکرد متفاوتی اتخاذ خواهد کرد. ترامپ به طور عمومی نظر خود را در این مورد اعلام نکرده است، اما گفته است که فکر می‌کند «ترکیه کلید سوریه را در دست خواهد داشت.»

رهبر فعلی سوریه، احمد الشرع، که رهبری HTS را به عهده دارد، گفته است که نمی‌خواهد سوریه به پایگاهی برای حملات PKK علیه ترکیه تبدیل شود. با تصرف دمشق توسط شورشیان تحت رهبری الشرع در ماه گذشته، درگیری‌هایی بین نیروهای تحت حمایت ترکیه و نیروهای کرد در شمال شرق سوریه رخ داده است. نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در مورد برخی از خواسته‌های ترکیه انعطاف‌پذیری نشان داده‌اند و در ماه گذشته به رویترز گفته‌اند که اعضای خارجی آن‌ها از جمله اعضای PKK اگر آنکارا به آتش‌بس رضایت دهد، سوریه را ترک خواهند کرد.

مذاکرات فشرده‌ای در حال انجام است تا این درگیری‌ها حل و فصل شود. رئیس اطلاعات ترکیه، ابراهیم کالین، چند روز پس از سرنگونی اسد، به دمشق سفر کرد و وزیر امور خارجه این کشور، فیدان، نخستین وزیر خارجه بود که از دمشق دیدار کرد. ترکیه همچنین نخستین کشوری بود که سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد.

فیدان گفته است که ترکیه به خود می‌بالد که در سوریه «در سمت درست تاریخ» بوده است اما هیچ تمایلی به «تسلط» بر سوریه ندارد. ترکیه وعده داده است که از بازسازی سوریه حمایت کند و پیشنهاد کرده است که در زمینه بازسازی زیرساخت‌ها، تدوین قانون اساسی جدید، تأمین برق و از سرگیری پروازها کمک کند.

آنکارا امیدوار است که پناهندگان سوری که در ترکیه حضور دارند به خانه‌های خود بازگردند، اما گفته است که آن‌ها را مجبور به ترک نخواهد کرد. ترکیه همچنین بارها خواستار انحلال YPG شده و هشدار داده است که در صورت عدم اقدام مقامات دمشق در این زمینه، ممکن است عملیات نظامی جدیدی راه‌اندازی کند. مقامات ترکیه بارها با همتایان آمریکایی و سوری در این زمینه ملاقات کرده‌اند. SDF گفته است که آماده است تا با وزارت دفاع سوریه ادغام شود، اما تنها به عنوان «یک بلوک نظامی».